Op 30 september wordt traditioneel de Internationale Dag van de Vertaler gevierd. Die datum is niet toevallig gekozen: het is namelijk de naamdag van de heilige Hiëronymus, een naam die elke zichzelf respecterende vertaler wel moet kennen. Voor de niet-vertalers onder ons: Hiëronymus van Stridon was de man die in de 4de eeuw n.Chr. een waar huzarenstuk leverde. Hij zorgde toen immers voor de eerste vertaling van de Bijbel uit het Hebreeuws en Grieks naar het meer alledaagse Latijn, en maakte zo het werk toegankelijk voor veel meer mensen (dit is trouwens nog steeds de essentie van het werk van een vertaler: zorgen dat mensen de boodschap van de zender kunnen begrijpen). Deze Bijbelvertaling, de zogenaamde Vulgaat, was trouwens ook het werk dat meer dan een millennium later door de Katholieke Kerk tot enige gezaghebbende tekst werd verklaard, en het allereerste boek dat in de 15de eeuw n.Chr. door Gutenberg werd gedrukt. Niet niets dus.
In 1953 besliste de Fédération internationale des traducteurs dan ook dat dit de uitgelezen datum was om het beroep van vertaler wereldwijd onder de aandacht te brengen. In 2017 werd deze dag zelfs officieel erkend door de Verenigde Naties. Een hoogdag voor alle vertalers dus, maar tevens een dag om eens extra stil te staan bij de uitdagingen die ons beroep met zich meebrengt. Die uitdagingen situeren zich op verschillende vlakken. Het (onbestaande) statuut van vertalers enerzijds, en technologische ontwikkelingen anderzijds.
Het beroep van vertaler is niet beschermd. Dat betekent dat gelijk wie beweert meer dan één taal te kennen dus ook kan zeggen dat hij of zij vertaler is. Je vraagt gewoon een ondernemingsnummer aan en daar ga je. En daar wringt dus net het schoentje. Op die manier begeven ook minder gekwalificeerde vertalers zich op de markt, die dan ook nog eens voor bodemprijzen werken, en dit komt zeker niet ten goede aan het imago van vertalers en de kwaliteit van vertalingen. Hoe weet je dan of je met een goede, professionele vertaler of een cowboy te maken hebt? Dat kan eventueel door hun ervaring na te vragen, en voor welke klanten ze in het verleden al gewerkt hebben. Of je kan ze ook nagaan in het register van het CBTI-BKVT (Belgische Kamer van Vertalers en Tolken). Vertalers (en tolken) kunnen enkel lid worden na een toelatingsprocedure, waarbij hun opleiding en ervaring als vertaler grondig gecontroleerd worden.
En wat dan met die technologische ontwikkelingen? Het klopt dat automatische vertaalsoftware steeds beter wordt, vaker gebruikt wordt en daardoor dus meer en meer als normaal beschouwd wordt. Brengt dit ons beroep en onze toekomst dan in het gedrang? Ik kan alleen maar hopen van niet, en naar mijn bescheiden mening denk ik het ook niet. Een menselijke vertaler heeft nog steeds een toegevoegde waarde, zeker in bepaalde vakgebieden. Voor bepaalde standaardvertalingen met een vast stramien zal een (geoptimaliseerde) automatische vertaalsoftware in de toekomst waarschijnlijk meestal kunnen volstaan. Maar in andere sectoren - ik denk hierbij dan bijvoorbeeld aan marketing waarbij kleine nuances een groot verschil kunnen maken, of creatieve of zeer gevoelige specialisaties zoals medische vertalingen - zal een robot nooit het niveau van een menselijke vertaler kunnen bereiken. Een robot heeft dan misschien wel kennis van de taal, maar niet van de cultuur achter die taal. En net dat maakt in bepaalde vertalingen echt het verschil. Het is aan ons, vertalers, om de technologie voor te blijven, ons te blijven bijscholen en een meerwaarde te bieden via onze dienstverlening. Niets kan immers op tegen een vertaler die met je meedenkt, en wiens grootste bekommernis nu eenmaal is om jouw boodschap zo goed mogelijk over te brengen.
Maar goed, ik laat al deze bedenkingen voorlopig niet aan mijn hart komen en drink straks gewoon een lekker glaasje bubbels, op mezelf en op mijn collega's!
Proost, cheers, santé, cincin, prosit!
Reactie schrijven